Κονσταντίν Λεόντιεφ – Βλαντίμιρ Σολοβιόφ
Στον τόμο αυτόν, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις
Καστανιώτη, δημοσιεύονται δύο εξαιρετικά επίκαιρα δοκίμια δύο κορυφαίων
στοχαστών στην ιστορική και φιλοσοφική σκέψη της Ρωσίας κατά το δεύτερο
μισό του 19ου αιώνα: «Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι» (1875) του
Κονσταντίν Λεόντιεφ και «Ο βυζαντινισμός και η Ρωσία» (1896) του
Βλαντίμιρ Σολοβιόφ.
Η αντιπαράθεσή τους προσδιόρισε, με τρόπο αισθητικό και συναισθηματικό, ολόκληρη την πολιτισμική και πολιτική πορεία της Ρωσίας μέχρι τις δικές μας ημέρες.
Το Βυζάντιο, αγαπημένο ή μισούμενο, διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ρωσίας, από τη γέννησή της ώς τη στιγμή που μετατράπηκε σε αυτοκρατορική υπερδύναμη, έναν κρίσιμο γεωπολιτικό παράγοντα.
Ο Κονσταντίν Νικολάγεβιτς Λεόντιεφ (1831-1891) υπήρξε ένας ακατάτακτος στοχαστής, αξιόλογος συγγραφέας και κρατικός λειτουργός.
Το δοκίμιό του «Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι» είναι το πιο εμβληματικό από τα φιλοσοφικά του έργα και αποδείχτηκε ένα από τα σημαντικότερα στην ιστοριοσοφική παράδοση της Ρωσίας κατά τους δύο τελευταίους αιώνες.
Συμμετείχε στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-57) και εν συνεχεία υπηρέτησε ως διπλωμάτης (1863-73) στο ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην «ελληνική Ανατολή».
Εζησε στην Κρήτη, στην Ηπειρο και στη Θεσσαλονίκη, μέρη που δεν ήταν τότε πλήρως ελληνικά, καθώς και στην Αδριανούπολη, στην παραδουνάβια Τούλτσα και στην Κωνσταντινούπολη.
Τα χρόνια αυτά θεωρούνται τα πιο μεστά από την άποψη της λογοτεχνικής και δοκιμιακής συγγραφικής του παραγωγής. Ως λογοτέχνης αξιώθηκε της υψηλής εκτίμησης του Ιβάν Τουργκένιεφ.
Ως ιστορικός και φιλόσοφος, πίστευε ότι η Ρωσία, προκειμένου να αποφύγει τον βλαβερό γι’ αυτήν εξευρωπαϊσμό, έπρεπε να συμπορευτεί με την Ασία.
Οπως σημειώνουμε στην εισαγωγή του βιβλίου, «στα τελευταία χρόνια της κομμουνιστικής εποχής, και ιδιαίτερα στη σύγχρονη μετακομμουνιστική Ρωσία, ο Λεόντιεφ συγκαταλέχτηκε στο πάνθεον των μεγαλύτερων και σημαντικότερων Ρώσων στοχαστών, αφού ο στοχαστής Λεόντιεφ διέσωσε από τη λήθη τον λογοτέχνη Λεόντιεφ.
Για την "τριαδική" του θέαση των ιστορικών εξελίξεων, για την ασυγκράτητη ροπή του στο έντονο και αυθεντικό, για την ασυμβίβαστη άρνηση της μετριότητας, τον Λεόντιεφ τον θεοποιούν ως προφήτη, τον αγαπούν με την πιο ειλικρινή αγάπη, και συγχρόνως τον μισούν με ένα εξίσου ειλικρινές μίσος […] Ορισμένες φορές τον Λεόντιεφ τον συγκρίνουν με τα χρονολογικά μεταγενέστερα δυτικά ανάλογά του στη φιλοσοφία, τον Νίτσε και τον Σπένγκλερ, των οποίων θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόδρομος, αν η Δύση δεν λάμβανε πάντα υπόψη της τη φιλοσοφική εμπειρία της Ρωσίας· εφόσον όμως η ρωσική φιλοσοφία συνήθως φτάνει στη Δύση με καθυστέρηση, τυχαίνει να αποκαλούν τον ίδιο ως "Ρώσο Νίτσε" και ως "Ρώσο Σπένγκλερ"».
Ο Βλαντίμιρ Σεργκέγεβιτς Σολοβιόφ (1853-1900)
υπήρξε λογοτέχνης, αλλά πρωτίστως ένας από τους επιφανέστερους φιλοσόφους που ανέδειξε η Ρωσία κατά τα τέλη του 19ου αιώνα.
Στην ιστορία του ρωσικού πολιτισμού μάλιστα έχει κατοχυρωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους προδρόμους της πνευματικής αναγέννησης των αρχών του 20ού αιώνα. Σπούδασε και αργότερα δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Πραγματοποίησε μορφωτικά ταξίδια στο Λονδίνο αλλά και στην Αίγυπτο. Είναι κυρίως γνωστός ως θρησκευτικός φιλόσοφος του μυστικισμού. Ειδικότερα, θεωρείται ο ιδρυτής της λεγόμενης «χριστιανικής φιλοσοφίας».
Η επίδραση που άσκησε, τόσο στη μεταγενέστερη φιλοσοφική σκέψη της Ρωσίας όσο και στην ποίηση του συμβολισμού, αποδείχτηκε μεγάλη και πολύπλευρη.
Το δοκίμιό του «Ο βυζαντινισμός και η Ρωσία», που περιλαμβάνεται στον ίδιο τόμο ως αντίλογος στο αντίστοιχο του Κ. Λεόντιεφ, γράφτηκε όταν συναναστρεφόταν τους φιλελεύθερους κύκλους των δυτικοφρόνων της Αγίας Πετρούπολης.
Ο «φιλοδυτικός» και «φιλοκαθολικός» Σολοβιόφ δεν συμμεριζόταν τα ορθόδοξα δόγματα του Κ. Λεόντιεφ και δεν εκτιμούσε τον ιστορικό ρόλο του βυζαντινισμού.
Στην ίδια, επίσης, εισαγωγή αναφέρουμε: «Στην υποτίμηση της αξίας του Λεόντιεφ συνέβαλε και ο Βλ. Σολοβιόφ, ο οποίος, παρά τις καλές προσωπικές σχέσεις τους, δεν ήταν μόνο αντίπαλος του Λεόντιεφ ως προς τα ορθόδοξα δόγματα, αλλά και ως προς την εκτίμηση του βυζαντινισμού και του ιστορικού ρόλου του, καθώς και του ρόλου που θα μπορούσε να παίξει, σύμφωνα με τον Λεόντιεφ, το “βυζαντινό συστατικό” στη σύγχρονη και ιδιαίτερα στη μελλοντική ζωή της Ρωσίας».
Για τον Βλ. Σολοβιόφ, ο Λεόντιεφ ήταν ένας «…δοκιμιογράφος και αφηγηματικός συγγραφέας, πρωτότυπος και ταλαντούχος κήρυκας ακραίων συντηρητικών απόψεων».
Για όσους ενδιαφέρονται για το ιστορικό υπόβαθρο του παγκόσμιου γεωπολιτικού ρόλου της Ρωσίας σήμερα, τα δυο αυτά κορυφαία δοκίμια, που για πρώτη φορά μεταφράζονται στα ελληνικά, αποτελούν μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.
Οι δύο συγγραφείς
εκπροσωπούν τα δύο κύρια ρεύματα της πρόσληψης βυζαντινής ιδέας στη
Ρωσία των σλαβόφιλων και των φιλοδυτικών αντίστοιχα, τα οποία συνυπήρχαν
σε αδιάσπαστη ενότητα αλλά και σύγκρουση μεταξύ τους.
Οπως έλεγε και ο Αλεξάντρ Χέρτσεν, μπορεί μεν να κοιτούσαν –όπως ο
Ιανός ή ο Δικέφαλος Αετός– προς αντίθετες κατευθύνσεις, είχαν όμως όλοι
μια καρδιά που χτυπούσε.Η αντιπαράθεσή τους προσδιόρισε, με τρόπο αισθητικό και συναισθηματικό, ολόκληρη την πολιτισμική και πολιτική πορεία της Ρωσίας μέχρι τις δικές μας ημέρες.
Το Βυζάντιο, αγαπημένο ή μισούμενο, διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ρωσίας, από τη γέννησή της ώς τη στιγμή που μετατράπηκε σε αυτοκρατορική υπερδύναμη, έναν κρίσιμο γεωπολιτικό παράγοντα.
Ο Κονσταντίν Νικολάγεβιτς Λεόντιεφ (1831-1891) υπήρξε ένας ακατάτακτος στοχαστής, αξιόλογος συγγραφέας και κρατικός λειτουργός.
Το δοκίμιό του «Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι» είναι το πιο εμβληματικό από τα φιλοσοφικά του έργα και αποδείχτηκε ένα από τα σημαντικότερα στην ιστοριοσοφική παράδοση της Ρωσίας κατά τους δύο τελευταίους αιώνες.
Συμμετείχε στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-57) και εν συνεχεία υπηρέτησε ως διπλωμάτης (1863-73) στο ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην «ελληνική Ανατολή».
Εζησε στην Κρήτη, στην Ηπειρο και στη Θεσσαλονίκη, μέρη που δεν ήταν τότε πλήρως ελληνικά, καθώς και στην Αδριανούπολη, στην παραδουνάβια Τούλτσα και στην Κωνσταντινούπολη.
Τα χρόνια αυτά θεωρούνται τα πιο μεστά από την άποψη της λογοτεχνικής και δοκιμιακής συγγραφικής του παραγωγής. Ως λογοτέχνης αξιώθηκε της υψηλής εκτίμησης του Ιβάν Τουργκένιεφ.
Ως ιστορικός και φιλόσοφος, πίστευε ότι η Ρωσία, προκειμένου να αποφύγει τον βλαβερό γι’ αυτήν εξευρωπαϊσμό, έπρεπε να συμπορευτεί με την Ασία.
Οπως σημειώνουμε στην εισαγωγή του βιβλίου, «στα τελευταία χρόνια της κομμουνιστικής εποχής, και ιδιαίτερα στη σύγχρονη μετακομμουνιστική Ρωσία, ο Λεόντιεφ συγκαταλέχτηκε στο πάνθεον των μεγαλύτερων και σημαντικότερων Ρώσων στοχαστών, αφού ο στοχαστής Λεόντιεφ διέσωσε από τη λήθη τον λογοτέχνη Λεόντιεφ.
Για την "τριαδική" του θέαση των ιστορικών εξελίξεων, για την ασυγκράτητη ροπή του στο έντονο και αυθεντικό, για την ασυμβίβαστη άρνηση της μετριότητας, τον Λεόντιεφ τον θεοποιούν ως προφήτη, τον αγαπούν με την πιο ειλικρινή αγάπη, και συγχρόνως τον μισούν με ένα εξίσου ειλικρινές μίσος […] Ορισμένες φορές τον Λεόντιεφ τον συγκρίνουν με τα χρονολογικά μεταγενέστερα δυτικά ανάλογά του στη φιλοσοφία, τον Νίτσε και τον Σπένγκλερ, των οποίων θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόδρομος, αν η Δύση δεν λάμβανε πάντα υπόψη της τη φιλοσοφική εμπειρία της Ρωσίας· εφόσον όμως η ρωσική φιλοσοφία συνήθως φτάνει στη Δύση με καθυστέρηση, τυχαίνει να αποκαλούν τον ίδιο ως "Ρώσο Νίτσε" και ως "Ρώσο Σπένγκλερ"».
Ο Βλαντίμιρ Σεργκέγεβιτς Σολοβιόφ (1853-1900)
υπήρξε λογοτέχνης, αλλά πρωτίστως ένας από τους επιφανέστερους φιλοσόφους που ανέδειξε η Ρωσία κατά τα τέλη του 19ου αιώνα.Στην ιστορία του ρωσικού πολιτισμού μάλιστα έχει κατοχυρωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους προδρόμους της πνευματικής αναγέννησης των αρχών του 20ού αιώνα. Σπούδασε και αργότερα δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Πραγματοποίησε μορφωτικά ταξίδια στο Λονδίνο αλλά και στην Αίγυπτο. Είναι κυρίως γνωστός ως θρησκευτικός φιλόσοφος του μυστικισμού. Ειδικότερα, θεωρείται ο ιδρυτής της λεγόμενης «χριστιανικής φιλοσοφίας».
Η επίδραση που άσκησε, τόσο στη μεταγενέστερη φιλοσοφική σκέψη της Ρωσίας όσο και στην ποίηση του συμβολισμού, αποδείχτηκε μεγάλη και πολύπλευρη.
Το δοκίμιό του «Ο βυζαντινισμός και η Ρωσία», που περιλαμβάνεται στον ίδιο τόμο ως αντίλογος στο αντίστοιχο του Κ. Λεόντιεφ, γράφτηκε όταν συναναστρεφόταν τους φιλελεύθερους κύκλους των δυτικοφρόνων της Αγίας Πετρούπολης.
Ο «φιλοδυτικός» και «φιλοκαθολικός» Σολοβιόφ δεν συμμεριζόταν τα ορθόδοξα δόγματα του Κ. Λεόντιεφ και δεν εκτιμούσε τον ιστορικό ρόλο του βυζαντινισμού.
Στην ίδια, επίσης, εισαγωγή αναφέρουμε: «Στην υποτίμηση της αξίας του Λεόντιεφ συνέβαλε και ο Βλ. Σολοβιόφ, ο οποίος, παρά τις καλές προσωπικές σχέσεις τους, δεν ήταν μόνο αντίπαλος του Λεόντιεφ ως προς τα ορθόδοξα δόγματα, αλλά και ως προς την εκτίμηση του βυζαντινισμού και του ιστορικού ρόλου του, καθώς και του ρόλου που θα μπορούσε να παίξει, σύμφωνα με τον Λεόντιεφ, το “βυζαντινό συστατικό” στη σύγχρονη και ιδιαίτερα στη μελλοντική ζωή της Ρωσίας».
Για τον Βλ. Σολοβιόφ, ο Λεόντιεφ ήταν ένας «…δοκιμιογράφος και αφηγηματικός συγγραφέας, πρωτότυπος και ταλαντούχος κήρυκας ακραίων συντηρητικών απόψεων».
Για όσους ενδιαφέρονται για το ιστορικό υπόβαθρο του παγκόσμιου γεωπολιτικού ρόλου της Ρωσίας σήμερα, τα δυο αυτά κορυφαία δοκίμια, που για πρώτη φορά μεταφράζονται στα ελληνικά, αποτελούν μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου